Mlade LGBT osobe i mentalno zdravlje

Mnoga istraživanja ukazuju na moguće negativne ishode razvoja LGBT identiteta, kao i na rizična ponašanja koja se mogu javiti kao destruktivni oblik suočavanja sa sopstvenim LGBT identitetom u okruženju gde se heteroseksualnost smatra normativom (Perrin, 2002). Ona obuhvataju i suicidalno ponašanje, kao i zloupotrebu supstanci.

Suicidalno ponašanje

Brojna istraživanja, koja su uglavnom sprovedena u SAD, Australiji i Velikoj Britaniji, ukazuju na povezanost suicidalnog ponašanja i seksualne orijentacije (Brown, 2002; Fergusson i sar., 1999; Silenzio, Pena, Duberstein, Cerel i Knoh, 2007; Spirito i Overholser 2003, O’Connor, Rasmussen i Hawton, 2009). Homoseksualno orijentisane osobe nalaze se u većoj opasnosti kako od pokušaja tako i od izvršenja samoubistva (Spirito i Overholser, 2003). Ovo je posebno izraženo u populaciji mlađih osoba muškog pola (De Graff, Sandford i Have, 2006). Određeni stresori, kao što su socijalna diskriminacija, autovanje, rodno netipizirano ponašanje, nisko samopoštovanje, zloupotreba supstanci, skitnja i bavljenje prostitucijom, navode se kao faktori koji doprinose povećanom suicidalnom riziku kod LGBT populacije (Remafedi, Farrow i Deisher, 1991).

Veza između seksualne orijentacije i pokušaja samoubistva dokumentovana je u mnogim istraživanjima (Mathy i sar., 2002). Mnogobrojne studije u Americi i drugim razvijenim zapadnim zemljama potvrđuju da je stopa pokušaja samoubistva viša kod LGBT osoba (Russell, 2003). Pokušaj samoubistva zabeležen je kod čak 12-19 odsto muškaraca homoseksualne ili biseksualne orijentacije (King i sar., 2008). Od ranih devedesetih godina prošlog veka, istraživanja populacije adolescenata koja su sadržala pitanje o seksualnoj orijentaciji postojano beleže dva do sedam puta veću učestalost ranijih pokušaja samoubistva među adolescentima koji su se izjasnili kao pripadnici LGBT populacije nego među njihovim heteroseksualnim vršnjacima (Remafedi, 2002; Russell i Joyner, 2001).

Istraživanje sprovedeno u Minesoti na velikom uzorku od čak 36.245 srednjoškolaca prosečnog uzrasta od petnaest godina pokazalo je da se kod adolescenata koji su sebe opisali kao homoseksualci ili biseksualci postoji sedam puta veći rizik od pokušaja samoubistva nego kod njihovih heteroseksualnih vršnjaka (Remafedi, French, Story, Resnik i Blum, 1998). Meta-analiza 19 studija je pokazala da se LGBT mladi u odnosu na heteroseksualne vršnjake nalaze u tri puta većoj opasnosti od suicidalnosti, kako od suicidalne ideacije tako u još većoj meri od pokušaja samoubistva, (Marshall i sar., 2011). Slični su nalazi i meta-analize 30 studija koja ukazuje na to da je opasnost od pokušaja samoubistva veća kod LGBT mladih nego kod njihovih heteroseksualnih vršnjaka (Hottes i sar., 2016).

Rezultati longitudinalne studije koja je sprovedena na Novom Zelandu ukazuju na to da su osobe stare dvadeset i jednu godinu koje su se identifikovale kao pripadnici LGBT populacije šest puta češće pokušale da izvrše samoubistvo jednom ili više puta od njihovih heteroseksualnih vršnjaka (Fergusson i sar., 1999). Kada su ponovo intervjuisane u starosti od dvadeset i pet godina, LGBT osobe su izvestile o statistički značajno većoj stopi pokušaja suicida u odnosu na prethodnu procenu, u poređenju sa heteroseksualnim vršnjacima (Fergusson i sar., 2005).

Podaci koji su dobijeni istraživanjem populacije mladića homoseksualne orijentacije u našoj sredini ukazuju na to da oni imaju intenzivniju suicidalnu ideaciju i da su u većem suicidalnom riziku u odnosu na heteroseksualno orijentisane vršnjake (Srdanović-Maraš, 2012).

Faktori rizika za suicidalno ponašanje LGBT osoba su uzrast (Hughes, 2003), pol (King i sar., 2008; Remafeldi, 1998; DeGraaf i sar., 2006) i postojanje mentalnih poremećaja (Cochran, Sulivan i Mays, 2003; Fergusson i sar., 1999). Međutim, rezultati svih studija naglašavaju društvene faktore kao faktore rizika za suicidalno ponašanje. Navode se diskriminacija, zlostavljanje i predrasude koje postoje u okruženju (King, i sar., 2008; McCabe, Bostwick, Hughes, West i Boyd, 2010), ali i odbacivanje od strane porodice i vršnjaka (D’Augelli i sar., 2001).

Prema pojedinim autorima, pokušaj suicida blisko je povezan sa uzrastom kada se gej osoba suočila sa svojom seksualnom orijentacijom i autovala drugima pre nego sa hronološkim uzrastom (Paul i sar., 2002).

Istraživanje koje su sproveli D’Augelli i Hershberger (1993) takođe govori u prilog tome da su istopolne osobe koje su pokušale da izvrše samoubistvo postale svesne svoje seksualne orijentacije u ranijem uzrastu, kao i da su dugo čekale pre nego što su se razotkrile drugima u poređenju sa istopolno orijentisanim osobama kod kojih se ne beleži pokušaj samoubistva. Neka istraživanja ukazuju i na činjenicu da su mlađe homoseksualne osobe, adolescenti, u većem riziku od suicidalnih ponašanja (DeGraaf i sar., 2006).

Rezultati studija opšte uzev pokazuju da je stopa pokušaja samoubistva veća kod gej/biseksualnih muškaraca nego kod lezbejki/biseksualnih žena (King i sar., 2008; Remafedi, 1998), kao i da se ovaj podatak ne može objasniti većom učestalošću psihijatrijskih poremećaja kod osoba muškog pola (De Graaf i sar., 2006). U opštoj populaciji je upravo suprotno, žene češće pokušavaju da izvrše samoubistvo (Kapamadžija, Šovljanski, Biro, 1989).

U opštoj populaciji mentalni poremećaji predstavljaju najsnažniji faktor rizika za suicidalno ponašanje (Apter, 2010; Hawton i Fortune, 2008; Kapamadžija, Šovljanski, Biro, 1989). Istraživanja pokazuju snažnu vezu između mentalnih poremećaja i pokušaja samoubistva i kod LGBT adolescentske populacije (Cochran i sar., 2003).

Studija sprovedena na Novom Zelandu, koju smo već pominjali, pokazala je da je povećana stopa pokušaja samoubistva kod mladih koji se identifikuju kao homoseksualno orijentisane osobe povezana sa značajno većom stopom depresije, generalizovanog anksioznog poremećaja i poremećaja ponašanja u odnosu na heteroseksualne mlade osobe. Homoseksualno orijentisane i biseksualne osobe su u šest puta većoj opasnosti od višestrukih mentalnih poremećaja od njihovih heteroseksualnih vršnjaka (Fergusson i sar., 1999). Nastavak studije, kada su ispitanici bili u dvadesetim godinama, pokazao je da je povećana opasnost od suicidalnog ponašanja kod homoseksualnih i biseksualnih osoba povezana sa depresijom, anksioznim poremećajima i zloupotrebom supstanci, kao i da je ova veza izrazitija kod mladića nego kod devojaka (Fergusson i sar., 2005).

Opasnost da će pokušati da izvrše samoubistvo veća je kod LGBT mladih nego kod njihovih heteroseksualnih vršnjaka.

Faktori rizika za suicidalno ponašanje LGBT osoba su diskriminacija, zlostavljanje i predrasude koje postoje u okruženju, ali i odbacivanje od strane porodice i vršnjaka.

Mentalni poremećaji i zloupotreba supstanci

Istraživanja ukazuju na to da su depresija, anksiozni poremećaji i zloupotreba supstanci 1,5 puta češći kod istopolnih i biseksualnih osoba u poređenju sa heteroseksualnim osobama (King i sar., 2008). Životna prevalenca anksioznih i poremećaja ponašanja veća je kod homoseksualnih i biseksualnih osoba nego kod onih koje sebe opisuju kao heteroseksualne.

Muškarci koji prijavljuju istopolna seksualna ponašanja ili privlačnost imaju veću prevalencu anksioznih i poremećaja raspoloženja (Bostwick i sar., 2010). Rezultati studije u okviru koje su istraženi socijalni i psihološki prediktori psihičkog zdravlja ukazuju na to da homoseksualno orijentisani muškarci tri puta češće ispunjavaju kriterijume za dijagnozu depresivnog poremećaja u odnosu na heteroseksualno orijentisanu kontrolnu grupu (Cochran i sar., 2003).

Istraživanja na velikim uzorcima ispitanika u Americi potvrdila su povezanost između diskriminacije i hostilnosti zbog seksualne orijentacije i povećanog rizika od zloupotrebe supstanci i razvoja drugih mentalnih poremećaja (Mays i Cochran, 2001; McCabe i sar., 2010).

Brojne studije ukazuju na vezu između mentalnih poremećaja i pokušaja samoubistva kod homoseksualnih i biseksualnih osoba koje ispoljavaju znake suicidalnog ponašanja. Ipak, mentalni poremećaji ne mogu u potpunosti da objasne više stope pokušaja samoubistava kod ovih osoba.

Rezultati jedne studije pokazuju da je nakon isključivanja uticaja mentalnih poremećaja utvrđeno da je stopa pokušaja suicida kod homoseksualnih i biseksualnih osoba dva do tri puta veća nego kod heteroseksualnih ispitanika (Belik i Sareen, 2010).

Znaci depresivnosti kod adolescenata:

• Promene u načinu funkcionisanja
• Neraspoloženost
• Slabija školska postignuća
• Socijalna izolacija
• Zloupotreba supstanci
• Suicidalna ideacija
• Pokušaji samoubistva
• Poremećaj sna i apetita
• Razdražljivost

Preuzeto iz publikacije: „Priručnik za rad sa mladim LGBT osobama i njihovim porodicama“, Jelena Srdanović Maraš i Vedrana Mirković, Izdavač: Udruženje građana Grupa „IZAĐI“